โรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสุขภาพจิตที่ส่งผลต่อความคิด อารมณ์ และการใช้ชีวิตประจำวัน แม้จะเป็นภาวะที่พบได้ทั่วไป แต่หลายคนอาจไม่รู้ว่าตนเองกำลังเผชิญอยู่ ดังนั้นการสังเกตอาการและประเมินตนเองจึงเป็นวิธีที่ช่วยให้รับมือได้เร็วขึ้น ซึ่งแบบทดสอบโรคซึมเศร้าสามารถช่วยตรวจสอบสุขภาพใจเบื้องต้นของตนเองได้ง่าย ๆ และแม้จะทำด้วยตัวเอง ผลทดสอบนี้ก็สามารถใช้เป็นแนวทางในการดูแลตนเองเบื้องต้น และใช้เพื่อตัดสินใจตรวจซึมเศร้าจากผู้เชี่ยวชาญเพื่อรักษาต่อไปได้
จะรู้ได้ยังไงว่าตนเองเข้าข่ายเป็นโรคซึมเศร้า
โรคซึมเศร้ามักเริ่มมีอาการแบบน้ำซึมบ่อทราย จนบางครั้งอาจไม่ทันสังเกต กว่าจะรู้ตัวอีกทีอาการก็อาจจะหนักจนเกินควบคุมแล้ว ดังนั้นการทำความเข้าใจถึงสัญญาณเริ่มต้น จะช่วยให้คุณตระหนักและประเมินตนเองได้ทันเวลา โดยส่วนใหญ่แล้วผู้ป่วยมักจะมีอาการเหล่านี้
- อารมณ์เปลี่ยนแปลง รู้สึกเศร้า หดหู่ หรือหมดหวังบ่อยครั้ง โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
- ความสนใจลดลง หมดความสนใจ หรือไม่มีความสุขกับกิจกรรมสุดโปรด
- ปัญหาการนอน อาจนอนไม่หลับ หลับยาก หรือนอนมากกว่าปกติ
- อ่อนเพลีย รู้สึกเหนื่อยล้า หมดแรง แม้จะเป็นวันที่อยู่เฉย ๆ ก็ตาม
- มีความคิดเชิงลบ รู้สึกสิ้นหวัง รู้สึกว่าตนเองไม่มีคุณค่า หรือตำหนิตนเองอยู่ตลอดเวลา
- ปลีกตัวจากสังคม เลี่ยงการพบปะผู้คน รู้สึกไม่อยากพูดคุยหรือมีปฏิสัมพันธ์กับใคร
- มีปัญหาความจำและสมาธิ ไม่สามารถจดจ่อหรือทำงานที่ต้องใช้ความคิดได้เหมือนเดิม
- มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการกิน เบื่ออาหาร หรือรับประทานมากกว่าปกติ
- เริ่มมีความคิดทำร้ายตนเอง มีความคิดเกี่ยวกับการทำร้ายตนเอง หรืออยากจบชีวิต ซึ่งเป็นสัญญาณอันตรายมาก
หากพบว่าตนเองมีอาการเหล่านี้ต่อเนื่องนานกว่า 2 สัปดาห์ อาจจะเริ่มต้นใช้แบบทดสอบโรคซึมเศร้าเพื่อประเมินอาการเพิ่มเติม ก่อนตัดสินใจว่าต้องทำอย่างไรต่อไป
แบบทดสอบโรคซึมเศร้า PHQ-9 ที่นักจิตวิทยาแนะนำ
แบบทดสอบโรคซึมเศร้าที่ได้รับการยอมรับเป็นสากลคือ PHQ-9 (Patient Health Questionnaire-9) ซึ่งเป็นแบบทดสอบมาตรฐานที่ใช้ตรวจซึมเศร้าผ่าน 9 คำถาม คือ
- รู้สึกเบื่อ หรือหมดความสุขในการทำสิ่งต่าง ๆ หรือไม่?
- รู้สึกเศร้า หดหู่ หรือหมดหวังบ่อยเพียงใด?
- มีปัญหาเรื่องการนอน เช่น นอนไม่หลับ หรือนอนมากเกินไปหรือไม่?
- รู้สึกเหนื่อยล้า หรือหมดแรงบ่อยแค่ไหน?
- เบื่ออาหาร หรือกินมากเกินไปไหม?
- รู้สึกแย่เกี่ยวกับตัวเอง เช่น คิดว่าตนเองล้มเหลว หรือทำให้ผู้อื่นผิดหวังไหม?
- มีปัญหาในการจดจ่อ หรือรู้สึกว่าสมาธิลดลงหรือไม่?
- เคลื่อนไหวช้าลง หรือรู้สึกกระสับกระส่าย จนคนรอบข้างสังเกตเห็นและพูดถึงหรือไม่?
- มีความคิดทำร้ายตนเอง หรือคิดว่าตนเองไม่ควรมีชีวิตต่อไปหรือไม่?
วิธีการทดสอบ คือ ให้ตอบคำถามทั้ง 9 ข้อตามระดับความถี่ของอาการในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา และให้คะแนนแต่ละข้อตามเกณฑ์ดังนี้
- 0 คะแนน: ไม่เลย
- 1 คะแนน: เป็นบางวัน
- 2 คะแนน: บ่อยครั้ง
- 3 คะแนน: เกือบทุกวัน
การประเมินคะแนน เมื่อตอบคำถามครบแล้วให้นำคะแนนทั้ง 9 ข้อมารวมกัน จากนั้นให้เทียบผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น คือ
- 0-4 คะแนน: ไม่มีภาวะซึมเศร้าหรือมีน้อยมาก
- 5-9 คะแนน: มีภาวะซึมเศร้าระดับเล็กน้อย ควรเริ่มสังเกตตนเองอย่างใกล้ชิด
- 10-14 คะแนน: มีภาวะซึมเศร้าระดับปานกลาง อาจจำเป็นต้องขอคำปรึกษาจากนักจิตวิทยาหรือนักจิตบำบัด
- 15-19 คะแนน: มีภาวะซึมเศร้าระดับรุนแรงปานกลาง ควรได้รับการดูแลจากนักจิตวิทยาหรือนักจิตบำบัด
- 20-27 คะแนน: มีภาวะซึมเศร้าระดับรุนแรงสูง จำเป็นต้องได้รับการตรวจซึมเศร้าและรักษาอย่างเร่งด่วน
โรคซึมเศร้าสามารถประเมินตนเองเบื้องต้นได้ด้วยแบบทดสอบโรคซึมเศร้า PHQ-9 และทำได้บ่อยเท่าที่เริ่มรู้สึกว่าจิตใจไม่ปกติ แต่หากต้องการผลลัพธ์ที่แม่นยำพร้อมคำแนะนำที่เหมาะสม การพูดคุยกับนักจิตวิทยาหรือนักจิตบำบัดจะช่วยให้เข้าใจสภาวะจิตใจของตนเองมากขึ้น รวมถึงผู้ที่มีคะแนนจากการทดสอบสูง ควรรีบเข้ารับความช่วยเหลือเพิ่มเติม ซึ่งปรึกษาที่ Happy Me Clinic เราพร้อมตรวจและประเมินซึมเศร้าและดูแลสุขภาพใจของคุณอย่างใกล้ชิด
